ศ.ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์

อดีตคณะกรรมการอิสระเพื่อความสมานฉันท์แห่งชาติ (ชายแดนใต้)

คำเตือน : การปรองดองเป็นเรื่องยากยิ่ง ด้วยหลายเหตุผล ที่สำคัญประการหนึ่ง น่าจะอยู่ที่ต้องพยายาม เข้าใจให้ได้ว่า ทั้งการปรองดองและตนเองอยู่ตรงไหนในแผนที่ความสัมพันธ์ของมนุษย์ นอกจากคนที่พยายามสร้างการปรองดองต้องตั้งคำถามว่า ตนเป็นส่วนหนึ่งของความขัดแย้งที่พยายามเข้าไปแก้ไขหรือไม่อย่างไรแล้ว ยังต้องเข้าใจด้วยว่า เราอาจบังคับให้คนที่ไม่ถูกกันมาอยู่ในที่เดียวกันได้ กระทั่งกำหนดให้มีการลงนามในสนธิสัญญาบางประเภทได้ เช่นสหรัฐอเมริกาใช้อำนาจที่เหนือกว่าของตัวบีบให้ประเทศที่ขัดแย้งกันอย่างอิสราเอลและปาเลสไตน์มาเจรจากัน จนบรรลุข้อตกลง (agreement) ได้ 

แต่ความพิสดารของการปรองดองประการหนึ่งคือ ข้อตกลงที่ได้มาเช่นนี้ไม่ใช่การปรองดอง เพราะการปรองดองบังคับให้เกิดขึ้นไม่ได้ เหตุผลที่บังคับให้เกิดขึ้นไม่ได้ก็เพราะ การปรองดองเป็นกระบวนการ คำว่า “process” ในอารยธรรมฝรั่งเศสสมัยคริสต์ศตวรรษที่ 13 หมายถึง การเดินทาง และทุกการเดินทางมีทั้งเป้าหมาย มีวิธีการเดินทาง มีอุปสรรค และ มีระยะเวลา [ชัยวัฒน์ สถาอานันท์, “ร่องรอยความปรองดองใต้เงาความขัดแย้ง,” รัฐศาสตร์สาร ปีที่ 36 ฉบับที่ 2 (พฤษภาคม-สิงหาคม 2558), น 63-80] 

John Paul Lederach เคยตั้งคำถามไว้ใน The Moral Imagination (Oxford University Press, 2005) ว่า “ก็ถ้าการปรองดองไม่ใช่ทางสายตรงตามสูตรของการสะสมกิจกรรมต่างๆที่มุ่งก่อให้เกิดผล แต่เป็นดังกระบวนการทางศิลปะที่สร้างสรรค์เล่าจะเป็นอย่างไร?” (p. 159) จะเป็นอย่างไรไม่ทราบแน่ แต่ที่ตอบได้คือยากยิ่งแน่ [อ่านต่อ…]