บทสรุปสำหรับผู้บริหาร
[ภาษามลายู, อักษรยาวี & อักษรรูมี
เลื่อนไปข้างล่าง]
สังคมที่ขัดแย้งร้าวลึกอย่างยาวนานนับสิบปี มักเผชิญทั้งความรุนแรงทางตรงและความรุนแรงเชิงโครงสร้าง รวมทั้งความรุนแรงเชิงวัฒนธรรมมากมาย ที่ทั้งก่อให้เกิดการสูญเสียทางกายภาพ และสร้างบาดแผลทางจิตใจและอารมณ์ความรู้สึก กร่อนเซาะและทำลายความไม่ไว้วางใจในกันและกัน ภายใต้โครงสร้างอันไม่เป็นธรรมที่คอยกดขี่และบังคับผู้คน ราวกับจะให้อยู่ในสภาพ “จำยอม” เช่นนั้นตลอดไป การสร้างความปรองดองภายใต้สภาวะข้างต้นไม่ใช่เรื่องง่ายและไม่อาจจะเกิดขึ้นได้ในระยะเวลาอันสั้น
เอกสารชิ้นนี้เขียนขึ้นด้วยความตั้งใจอยากให้สังคมไทยมีกระบวนวิธีการใหม่ๆ ในการทำงานกับความขัดแย้งที่ฝังรากและสร้างความแตกแยกร้าวลึกยาวนานได้โดยไม่ใช่เพียงการให้แต่ละฝ่ายพูดสวยหรูฉาบฉวยหรือแค่เพียงยึดหลักความคิดเหตุผลเท่านั้น ซึ่งบทเรียนของหลายสังคมก็ชี้ให้เห็นว่า ท้ายที่สุดก็นำไปสู่การเอาชนะกันด้วยเหตุผลมากกว่าจะรักษาความสัมพันธ์เชื่อมโยงไว้ งานชิ้นนี้นำเสนอกระบวนการและแนวทางเอื้ออำนวยให้แต่ละฝ่ายได้กลับมารู้สึกสัมพันธ์เชื่อมโยงกันได้จากความกรุณาส่วนลึกจากหัวใจของกันและกัน เพื่อถักทอความสัมพันธ์และพยายามสร้างสันติภาพและการปรองดองให้เกิดขึ้นจากระดับชุมชนฐานรากในพื้นที่ให้เกิดขึ้นได้จริง พร้อมกับตระหนักถึงความจำเป็นต้องเปลี่ยนแปลงเงื่อนไขเชิงโครงสร้างควบคู่กันไปด้วย เพื่อให้ผู้เกี่ยวข้องรู้สึกถึงการอยู่ร่วมกันอย่างเป็นธรรมได้มากขึ้น อันจะส่งผลถึงสันติภาพที่ยั่งยืนได้มากขึ้น
หัวใจสำคัญ อยู่ ณ จุดที่แต่ละฝ่ายของความขัดแย้งร้าวลึกสามารถพูดด้วยเสียงความรู้สึกนึกคิดลึกๆ ที่แท้จริงของตนเอง และอีกฝ่ายได้ยินทั้งในระดับความเข้าใจที่ครบถ้วน ถูกต้องตามที่ผู้พูดอยากสื่อสาร และในระดับที่สะเทือนเข้าไปถึงหัวใจตนเองได้นั้น แม้เป็นเรื่องยาก แต่เป็นไปได้ และเมื่อเกิดขึ้นแล้ว ก็จะเป็นจุดพลิกผัน (shift) สำคัญของการแปลงเปลี่ยนความขัดแย้ง ซึ่งจะเป็นเนื้อหาหลักของข้อเขียนชิ้นนี้ว่าด้วยเรื่อง “กระบวนการประชาธิปไตยเชิงลึก”
กระนั้นก็ตาม กว่าจะถึงจุดนั้นได้ ก็จำเป็นต้องมีการสร้างความรู้จักมักคุ้นและเชื่อมความสัมพันธ์กันระดับหนึ่งก่อน แล้วค่อยๆ “นวด” ให้เกิดความกล้าที่จะพูดคุยกันในเรื่องยากๆมากขึ้น ซึ่งจะได้ฉายภาพรายละเอียดในหัวข้อ “ขั้นตอนและลักษณะงานของฝ่ายที่สาม” และ “การสานเสวนา” ในส่วนสุดท้าย ข้อเขียนนี้จะได้ยกตัวอย่างกรณีศึกษาในต่างประเทศที่ใช้กระบวนการประชาธิปไตยเชิงลึกในการเชื่อมสัมพันธ์ฟื้นคืนความปรองดองขึ้นมาอีกครั้งหนึ่งหลังจากสังคมได้ผ่านสภาวะแตกแยกร้าวลึกด้วยสงครามและความรุนแรงหลายปี
[ภาษามลายู อักษรยาวี]
مشاركت يڠ برتليڠكهن برڤولوه-ڤولوه تاهون، سريڠ مڠهادڤي كڬانسانلڠسوڠ دان كڬانسان ستروكتورل، سرتا ڤلباڬاي ككراسن كبودايان سهيڠڬ مڽببكنكهيلڠن فيزيكل، كلوكاءن هاتي اتاو ڤسيكولوڬي دان ايموسي، مالهن مڠهاكيسكن دانمموسناهكن كڤرچايأن د انتارا ساتو سام لاين.. د باوه ستروكتور كتيدقاديلن يڠممقسا دان منينداس سأوله-اوله برادا دالم كادأن ” توندوق” سلاما-لاماڽ. ڤمبينأنكداماين دالم كادأن ترسبوت، تيدق موده دان تيدق موڠكين برلاكو دالم ماس يڠسيڠكت.. ڤنوليسن اين دتوليس دڠن برحسرت اونتوق مشاركت تاي ممڤوڽاءيڤروسيس تربارو دالم ملقساناكن كڬانسان دان ككراسن يڠ برلاروتن، ڤروسيسكداماين بوكن هاڽ ستياڤ ڤيهق مڠڬونكن ڤرتوتورن يڠ مانيس اتاو برداسركنڤميكيرن راسيونل سهاج بهكن ڤڠاجران يڠ تله لاڤس منونجوكن بهاوا مشاركتماسيڠ-ماسيڠ مڠڬوناكن ككواسأن اتاو مڠڬاڬلكن دڠن السن لبيه باڽق درڤد منداڤتكنڤرستوجوان دان مڠكلكن هوبوڠن. ڤنوليسن اين ممڤاميركن ڤروسيس دان ڤراتورنيڠ ممبري كموداهن كدوا-دوا ڤيهق اونتوق مموليهكن ڤرسااودارأن مالهن بنر-بنرمڠرتكن ڤرهوبوڠن، كتنترامن دان ڤرداماين د دالم كامڤوڠ سرتا منريما ڤروبهنستروكتور سوڤاي منيمبولكن كعاديلن دالم مشاركت.. اينتيڽ، ترلتق ڤد ڤرتوتورنباءيق لاڬي إخلاص دان ڤماهمن يڠ لڠكڤ سهيڠڬ مرسڤ د قلبو.. والاوڤون سوكر،تتاڤي موڠكين دان ستله برلاكو ڤرتليڠكهن، اي بوليه منجادي تيتيق ڤروبهن كداماينڤنتيڠ دالم ككاسارن.. كسمواڽ، منجادي كندوڠن اوتام كاريا اين يڠ برنام “ ڤروسيسديموكراسي سچارا مندالم“ والاو باڬايماناڤون، سبلوم دسمڤأيكن چارا ترسبوت،ڤستي برداسركن ڤرهوبوڠن راڤت دان ڤڠيراتن، كمودين برانسور-انسورممبري ڤراسان كسلامتن سهيڠڬ دا ڤت ممبينچڠكن ڤركارا يڠ سوكر دان اكنممبنتڠكن سچارا تليتي يڠ برتاجوق ” ڤراتوران دان ڤلباڬاي ڤرانن درڤد ڤيهق كتيڬ”دان ” ڤرونديڠن”. د بهاڬين اخير ڤنوليسن اين، اداسبواه كاجين كيس لوار نڬارا يڠمڠڬوناكن ڤروسيس ديموكراسي سچارا مندالم داڤت مموليهكن ڤرداماين، ستله مانمشاركت ملالوءي ككاسارن سچارا مندالم دان كڬانسان ببراڤ تاهون
Ringkasan Eksekutif
[ภาษามลายู อักษรรูมี]
Masyarakat yang bertelingkahan berpuluh-puluh tahun, sering menghadapi keganasan langsung dan keganasan struktural, serta pelbagai kekerasan kebudayaan sehingga menyebabkan kehilangan fizikal, kelukaan hati atau psikologi dan emosi, malahan menghakiskan dan memusnahkan kepercayaan di antara satu sama lain. Di bawah struktur ketidakadilan yang memaksa dan menindas seolah-olah berada dalam keadaan “tunduk” selamalamanya. Pembinaan kedamaian dalam keadaan tersebut, tidak mudah dan tidak mungkin berlaku dalam masa yang singkat.
Penulisan ini ditulis dengan berhasrat untuk masyarakat Thai mempunyai proses terbaru dalam melaksanakan keganasan dan kekerasan yang berlarutan, proses kedamaian bukan hanya setiap pihak menggunkan pertuturan yang manis atau berdasarkan pemikiran rasional sahaja bahkan pengajaran yang telah lapas menunjukan bahawa masyarakat masing-masing menggunakan kekuasaan atau menggagalkan dengan alasan lebih banyak daripada mendapatkan persetujuan dan mengekalkan hubungan. Penulisan ini mempamerkan proses dan peraturan yang memberi kemudahan kedua-dua pihak untuk memulihkan persaudaraan malahan benar-benar mengeratkan perhubungan, ketenteraman dan perdamaian di dalam kampung serta menerima perubahan struktur supaya menimbulkan keadilan dalam masyarakat.
Intinya, terletak pada pertuturan baik lagi ikhlas dan pemahaman yang lengkap sehingga meresap di kalbu. Walaupun sukar, tetapi mungkin dan setelah berlaku pertelingkahan, ia boleh menjadi titik perubahan kedamaian penting dalam kekasaran.
Kesemuanya, menjadi kandungan utama karya ini yang bernama “proses demokrasi secara mendalam” walau bagaimanapun, sebelum disampaikan cara tersebut, pasti berdasarkan perhubungan rapat dan pengeratan, kemudian beransur-ansur memberi perasaan keselamatan sehingga dapat membincangkan perkara yang sukar dan akan membentangkan secara teliti yang bertajuk “peraturan dan pelbagai peranan daripada pihak ketiga” dan “perundingan”. Di bahagian akhir penulisan ini, ada sebuah kajian kes luar negara yang menggunakan proses demokrasi secara mendalam dapat memulihkan perdamaian, setelah mana masyarakat melalui kekasaran secara mendalam dan keganasan beberapa tahun.